Verklarende woordenlijst (autonome) elektriciteit systemen
In dit artikel tref je jargon, afkorting en termen aan die veel gebruikt worden bij autonome elektriciteitssystemen.
AC
Een afkorting van de Engelse term "Alternating Current". In Nederlands: wisselstroom of wisselspanning. Wanneer gesproken wordt over de AC aansluiting(en) worden de 220V aansluitingen bedoeld. Het elektriciteitsnet levert namelijk wisselspanning.
Absorption - bulkladen
De tweede fase tijdens het laden van een accu heet de absorption of absorptie fase. Een accu wordt, door een goede acculader normaal gesproken in minimaal drie fases geladen: bulk, absorption en float. Eventueel kan een vierde fase, de storage fase nog toegevoegd worden. In de tweede fase, de absorption-fase wordt door de laadspanning gelijk neemt de laadstroom recht evenredig af met de mate waarin de accu geladen is. Door deze stroombeperkende techniek wordt het "gassen" of "koken" van accu's voorkomen. Dit zou voor AGM en gel accu's desastreuze gevolgen hebben. Want een deel van het water verdampt dan en wordt via een veiligheidsklep naar buiten geleid.
Een AGM en gel accu kan echter niet meer "bijgevuld" worden zoals dat vroeger bij accu's ging (en nog steeds bij "natte" accu's). Dus een acculader die een absorption-fase heeft onderscheid zich van de goedkopere accu laders. Maar daarmee hebben we nog niet alle problemen voorkomen. Deze absorption-fase mag niet te lang duren. Anders gaan de accu's alsnog "gassen/koken". Een goed acculader zal de duur van de absorption-fase laten afhangen van de duur van de bulkfase. Terwijl slechte acculaders een standaard absorption-fase duur hebben van bijvoorbeeld 4 uur. Accu's zijn zeer duur, wees dus zuinig op hen en behandel ze met zorg. Een kwalitatief goede acculader is weliswaar duur maar zal de levensduur van je accu's verlengen dat zich dus uiteindelijk terugbetaald.
Ah - Ampère hour - Ampère uur
De eenheid Ah, dat voluit "Ampère-uur" wordt genoemd, is de eenheid waarmee de capaciteit van een accu wordt weergegeven. Je zou dit kunnen vergelijken met de tankinhoud van je auto. Hoe hoger het getal is voor de Ah eenheid, hoe meer energie/capaciteit in de accu opgeslagen kan worden, hoe langer je met één acculading kan "doen". Een auto-accu is al snel 50 Ah tot 70 Ah. Feitelijk geeft de term Ah weer hoeveel stroom je voor hoe lange tijd uit een accu kan trekken voordat hij op is. Als je twijfelt of je bijvoorbeeld een 70 Ah of 100 Ah accu zal kopen, koop dan altijd liefst de accu met de grootste capaciteit, dus in dit geval die van 100 Ah. In dit artikel lees je meer over de relatie tussen de accucapaciteit en het vermogen van de omvormer. In dit artikel kan je berekenen hoeveel Ah capaciteit jouw accu nodig heeft.
Autonoom elektriciteit systeem
Een situatie waarbij de elektriciteit niet betrokken wordt van het openbaar elektriciteitsnet, maar dat deze lokaal wordt opgewekt. Deze opwekking kan op vele manieren plaatsvinden. Traditioneel is dit met een (diesel) aggregaat en is dit nog steeds dé manier bij tijdelijke energievoorzieningen zoals evenementen. Huiseigenaren kiezen echter steeds vaker duurzame oplossingen. In Nederland is het gebruik van zonnepanelen erg populair. Het gebruik van een windmolen is vanwege de wettelijke beperkingen in Nederland in autonome elektriciteit systemen niet gebruikelijk maar de combinatie van zonnepanelen en een windmolen is wel een zeer goede en uitgebalanceerde combinatie, mede omdat vaak wind waait als de zon niet (fel) schijnt en andersom.
In gevallen van langdurige sombere en windstille dagen zal, een paar keer per jaar, teruggegrepen moeten worden naar een generator om deze energiearme dagen te overbruggen. Een autonome elektriciteitsvoorziening heeft minimaal een accu (maar meestal vele accu's) voor de tijdelijke opslag van energie, een omvormer (inverter) om van de 12V accuspanning 220 Volt te maken en een acculader. Hoewel een losse omvormer en acculader op zich werkt, is het veel aantrekkelijker een gecombineerde omvormer / acculader te kiezen omdat deze eenvoudiger aan te sluiten zijn, makkelijker in gebruik en vooral goedkoper dan twee losse apparaten. Voorbeelden van gecombineerde omvormer / acculader zijn de MultiPlus en Quattro omvormers/laders van Victron Energy.
Een autonome elektriciteitsvoorziening is, als in het huis of kantoor het openbaar elektriciteitsnet beschikbaar is, zeker niet goedkoper dan elektriciteit vanuit het openbaar net te betrekken. Meestal wordt voor een autonome elektriciteitsopwekking gekozen omdat het openbaar elektriciteitsnet juist niet beschikbaar is op die locatie, of zeer duur is om aan te laten leggen. Soms is het een ideële keuze om onafhankelijk te zijn van een elektriciteitsmaatschappij. Meestal zijn de eigenaren van autonome elektriciteitsvoorzieningen zeer energiebewust en verbruiken relatief zeer weinig stroom. Dit wordt mede veroorzaakt doordat blijkt dat veel energie opslaan in accu's zeer kostbaar is. Als je daar op wilt besparen zal je veel minder energie moeten gaan gebruiken. In landen met lagere bevolkingsdichtheden (grote afstanden overbruggen voor het openbaar elektriciteitsnet = duur) is het gebruik van autonome elektriciteitsvoorzieningen veel gebruikelijker dan in ons land waar ook nog eens een (relatief) zeer betrouwbare elektriciteitslevering kennen. Wanneer de beschikbaarheid van elektriciteit een belangrijke rol speelt is een hybride autonoom elektriciteit systeem een goedkopere oplossing.
Bulkfase - bulkladen
De eerste fase tijdens het laden van een accu heet de bulkfase of wordt ook wel bulkladen genoemd. Die fases zijn normaal gesproken bulk, absorption (of absorptie) en float. Eventueel kan een vierde fase, de storage fase nog toegevoegd worden. In de eerste fase dat een accu door een acculader wordt geladen wordt alle stroom die beschikbaar is vanuit de acculader door de accu geaccepteerd. In deze fase wordt de laadspanning constant gehouden en neemt de stroom af naarmate de tijd vordert. Deze fase wordt aangehouden tot 85% van de accu geladen is. Daarna gaat een goede acculader over naar de absorption fase.
DC
Een afkorting van de Engelse term "Direct Current". In Nederlands: gelijkstroom of gelijkspanning. Wanneer gesproken wordt over de DC aansluiting wordt meestal de accu aansluiting bedoeld. Een accu levert namelijk een gelijkspanning.
Eilandbedrijf
Een situatie waarbij elektrische apparaten hun elektrische energie niet vanuit het openbaar elektriciteitsnet krijgen maar van lokaal opgewekte energie. Vanwege de herrie zal je niet de hele dag een (diesel) generator aan willen hebben staan. Daarom werken kleinschalige autonome energiesystemen met een centrale omvormer die zijn energie uit een accu betrekt. De accu kan zijn energie uit verschillende bronnen krijgen. Dat kan bijvoorbeeld alleen een (diesel)generator zijn die om de zoveel uur aanslaat, maar veel gebruikelijker is dit om zonnepanelen en/of windenergie te gebruiken. Op de momenten dat het even windstil is of de zon niet (genoeg) schijnt zal de accu de energie leveren.
Als door omstandigheden deze situatie lang aanhoudt zoals bij somber maar windstil weer, zal uiteindelijk een diesel generator bijspringen en de accu weer even opladen. Maar bij een goed gedimensioneerd systeem dus met voldoende accucapaciteit, zal dit bijspringen maar sporadisch voorkomen. Huiseigenaren of kantoren kunnen heel bewust voor deze zelfvoorziening kiezen. Meestal is dat uit ideële gronden. Want op deze wijze stroom opwekken is nog steeds flink duurder dan het openbaar elektriciteitsnetwerk.
De belangrijkste reden hiervoor zijn de zeer dure accu's die ook nog eens een beperkte levensduur en zeer beperkte elektrische capaciteit hebben. Je hebt al heel snel héél veel accu's nodig wil je een huisgezin van het openbaar elektriciteitsnet kunnen afkoppelen. Omdat je zelf elektriciteit produceert en dit alleen voor eigen gebruik houdt terwijl om je heen iedereen aangesloten is op het openbaar elektriciteitsnetwerk is jouw huis als het ware een eiland dat elektrisch gezien geïsoleerd is van je omgeving. Vandaar "eilandbedrijf".
Eilandbedrijf wordt ook aangegeven voor de situatie als je met je caravan, camper, of boot, of zelfs met je huis of kantoor, normaal gesproken gebruik maakt van het openbaar elektriciteitsnet maar doordat dit uitgevallen is en je gebruik maakt van een eigen omvormer met UPS functie, zal jouw caravan, camper, boot, huis of kantoor van energie blijven worden voorzien alleen komt dit uit de accu's. Op dat moment ben je elektrisch gezien, losgekoppeld van het openbaar elektriciteitsnetwerk, en lijkt jouw elektriciteitsnetwerk dus een "eiland" te midden van een omgeving die van elektriciteit ontstoken is.
Heb je een boot en je bent afgemeerd, dan maak je normaal gesproken gebruik van de walstroom, dus ben je gekoppeld aan het openbaar elektriciteitsnetwerk. Zodra je wegvaart schakelt je omvormer met UPS functie over naar "eilandbedrijf" waarbij de elektrische apparaten op de boot energie van de omvormer geleverd krijgen eventueel (af en toe) ondersteund door een diesel aggregaat.
Eilandbedrijf is een term die bij bezitters van een omvormer met UPS functie aangeeft dat ze losgekoppeld zijn van het openbaar elektriciteitsnetwerk.
Float fase
De derde fase tijdens het laden van een accu heet de floatfase. Wanneer de accu geheel geladen is na de absorption-fase zal deze, door zelfontlading van de accu, langzaam leeglopen. Dit wordt tegengegaan door de floatfase. Dit wordt ook wel eens druppellading genoemd.
Hybride autonoom elektriciteit systeem
Een hybride autonoom elektriciteit systeem is een combinatie van een autonoom elektriciteit systeem en een netgekoppelde elektriciteitsvoorziening. Zolang het openbaar elektriciteitsnetwerk beschikbaar is wordt hiervan gebruik gemaakt. Zodra dit uitvalt of niet meer beschikbaar is zal (meestal) automatisch omgeschakeld worden naar autonoom bedrijf, dat ook wel eilandbedrijf wordt genoemd. Deze hybride vorm wordt vooral toegepast bij campers en boten en in mindere mate caravans en woonhuizen. Campers en boten hebben onderweg behoefte aan elektriciteit en gebruiken dan hun autonome elektriciteit systeem. Zodra de camper in de buurt staat van "paalstroom" of een boot aangemeerd is en gebruik kan maken van walstroom zal deze goedkopere vorm van elektriciteit gebruikt worden. Tegelijkertijd zal de accu met goedkopere elektriciteit geladen worden.
Inverter
Andere, meer technische naam voor een omvormer. Zie omvormer.
Noodstroomvoorziening
Zie UPS
Nullast
De energie / stroom die een omvormer verbruikt / uit je accu onttrekt wanneer de omvormer wel aan staat maar op dat moment geen 220V apparaten aan staan. Sommige omvormers hebben een zeer grote nullast en kunnen je accu in een paar dagen leegtrekken. Sommige omvormers hebben energiebesparende maatregelen om deze nullast te beperken. De bekendste daarvan wordt vaak "search mode" genoemd. Hiermee schakelt de omvormer zich om de paar seconde zich even aan, kijkt dan of een stroom gaat lopen vanwege een aangezet apparaat en gaat dan uit de energiebesparende search mode stand. Wanneer geen apparaat is aangezet zal de omvormer zich zelf weer uitschakelen. In de search mode gaat de omvormer dus als een knipperlicht steeds even aan en dan voor bijvoorbeeld twee seconden weer uit.
Omvormer
Een apparaat (in deze) die de 12 Volt gelijkspanning van een accu of accu's omzet naar een 220 Volt wisselspanning. Accu's kunnen natuurlijk ook 24 Volt of 48 Volt leveren maar is iets minder gebruikelijk.
Paalstroom
De elektriciteitvoorziening die op een camping of camperplaats aangeboden wordt "op de paal" of kast.
PowerAssist
Een functie waarmee een omvormer, die aangesloten is op paal- of walstroom, meer stroom kan leveren dan maximaal uit de paal- of walstroom beschikbaar is. Hierdoor is het mogelijk om apparaten te gebruiken met dusdanig grote vermogens die met de omvormer zonder deze PowerAssist functie niet mogelijk was. Denk aan het gebruik van een Senseo apparaat, magnetron, oven en dergelijke. PowerAssist krijgt zijn extra energie uit de op de omvormer aangesloten accu. Lees meer details in het artikel over PowerAssist.
Powersaving (search mode)
Powersaving is een techniek waarbij de omvormer, als deze niet belast wordt zichzelf in een sluimerstand brengt. Hierdoor wordt aanzienlijk minder energie verbruikt. Hierdoor wordt je accu minder zwaar belast. Meestal werkt deze techniek doordat de omvormer zich periodiek, meestal om de twee seconden even inschakelt. Wanneer de omvormer bemerkt dat apparaten ingeschakeld zijn dan zal de omvormer uit de sluimerstand komen en normaal functioneren. Wanneer hij bemerkt dat de omvormer nog steeds niet belast is zal de omvormer zich voor twee seconden weer uitschakelen en dit proces blijft zich eindeloos herhalen.
Pure sine wave / pure sinus omvormer
Zie tekst bij modified sine wave omvormers
Rendement van een omvormer
Bij het omzetten van gelijkspanning naar wisselspanning zal een omvormer last hebben van omzettingsverliezen. Dat uit zich voornamelijk in het warm worden van de omvormer. Die warmte is nutteloze energie. Die energie komt uit je accu en kan je dus niet gebruiken voor je 220 Volt apparaten. Hoe lager het verlies is van de omvormer hoe meer je gebruik kan maken van de energie uit je accu.
De mate waarin de omvormer de accu energie kan omzetten in 220 Volt wordt het rendement genoemd en wordt uitgedrukt in een procentuele waarde. Heeft de omvormer een rendement van bijvoorbeeld 90% dan zal 10% van de energie uit de accu verloren gaan. Tijdens het kopen van een omvormer is het dus slim om op het rendement te letten. Hoe hoger des te beter. Rendement is iets anders dan nullast. Nullast is ook energie die verloren gaat maar alleen maar op het moment dat de omvormer wel aan staat maar je hem op dat moment niet belast.
Modified sine wave / gemodificeerde sinus omvormer
Omvormers kunnen verdeeld worden in twee groepen: omvormers die een spanning leveren gelijk aan het elektriciteitsnet, dat zijn de "pure sine wave" of "werkelijke sinus" omvormers, het andere type kan in een aantal gevallen, maar zeker niet allen, gebruikt worden voor 220V apparaten omdat deze niet dezelfde "soort" spanning als het elektriciteitsbedrijf levert. Dit type omvormer heet "modified sine wave of gemodificeerde sinus omvormer. Pas dus op wat je koopt want dit laatste type omvormer kan niet voor ieder apparaat ingezet worden! Lees in het artikel over de verschillende omvormers in dit artikel.
MPPT - Maximum Power Point Tracking
MPPT is een techniek waarbij uit een zonnepaneel onder alle condities het meeste vermogen wordt gehaald. Het maximale vermogen van een zonnepaneel veranderd continu. Het is afhankelijk van de hoeveelheid licht dat op de zonnecellen vallen en de temperatuur van de zonnecellen. De MPPT regelaar stelt de spanning en stroom waarbij energie uit het zonnepaneel wordt onttrokken zo in dat dit het meeste rendement, dus de meeste energie uit het zonnepaneel haalt. Het verschil tussen het gebruik met of zonder MPPT regelaar is meer dan 10%. Je zou het kunnen vergelijken met een auto.
Wanneer je de meeste kracht uit een auto-motor wilt halen moet je niet weinig toeren maken maar ook weer niet te veel. De fabrikant van de auto heeft in het boekje een grafiek afgebeeld dat het aantal toeren afzet tegen het maximale koppel (afgegeven vermogen). Het is zaak om in het "hoogste gedeelte van de grafiek" te motor te laten presteren. Dan haal je de meeste energie uit de motor. Zo ook bij zonnepanelen. Ze zullen de meeste energie afgeven "in de top van de grafiek", alleen die grafiek heeft zijn maximum die constant verschuift vanwege temperatuur en zonne-instraling. Het is zonde als je een zonnepaneel koopt en geen gebruik maakt van MPPT. Een MPPT regeling tref je aan bij netgekoppelde inverters/omvormers en bij laadregelaars.
Search mode
Zie powersaving
Stilstandverlies
Zie nullast
Relais
Een relais is een elektrisch bediende schakelaar. In een klein doosje zit een schakelaar. Deze schakelaar kan met een relatief kleine spanning en stroom bedient worden. De normale functie van een relais is om met een relatief kleine spanning/stroom een veel grotere spanning/stroom te schakelen. Zodra het wordt geactiveerd of gedeactiveerd is een karakteristieke "klik" geluid te horen.
Salderen
Wanneer je zelf elektrische energie produceert met een windmolen of zonnepanelen kan je de surplus aan energie terugleveren aan het openbare elektriciteitsnet. Zou je zonder zonnepanelen op een dag bijvoorbeeld 20 kWu energie verbruiken maar op diezelfde dag omdat je wel zonnepanelen hebt en 10 kWu energie produceren zal je elektriciteitsmeter aan het eind van de dag maar 10 kWu aangeven. Het kan best zijn dat toen je niet thuis was en daardoor weinig energie gebruikte, de zonnepanelen veel meer energie leveren dan je op dat moment nodig had.
Het kan dus best dat in de ochtend je maar 2 kWu gebruikte maar je zonnepanelen 5 kWu opwekten. In de ochtend draaide de elektriciteitsmeter "achteruit". Je verbruik was toen -3 kWu, die min geeft aan dat je geen verbruik had maar juist elektriciteit aan het openbaar net terug leverde. Toen je weer thuis kwam en bijvoorbeeld de wasmachine en dergelijk aanzette ging je meer verbruiken dan de zonnepanelen konden leveren. In de middag gebruikte je daarom wellicht een beetje energie, want het grootste gedeelte kwam van de zonnepanelen, en het openbaar elektriciteitsnet sprong alleen maar even "bij". In de avond en nacht toen de zon niet scheen was de elektriciteitsproductie 0 kWu maar je verbruik ging natuurlijk door.
De elektriciteitsmeter draait dus, afhankelijk van de geleverde energie van de zonnepanelen en wat je op dat moment nodig hebt, regelmatig voor en achter uit. Maar uiteindelijk zal het een optelsom zijn van je verbruik (een + ) en je zonnepanelen hebben geleverd (een - waarde). De elektriciteitsmeter streept geheel automatisch die + en - waarde tegen elkaar weg. Afhankelijk van je verbruik en de hoeveelheid zonnepanelen zal je na dit "salderen" energie verbruikt hebben een + waarde (de teller van je kWu meter gaat immers omhoog, of een - waarde als je zonnepanelen meer hebben geleverd dan je zelf nodig hebt.
In Nederland is een wet aangenomen die dit salderen formeel vastlegt. Daarin staat ook dat de elektriciteitsmaatschappij even veel je moet terugbetalen voor geleverde als verbruikte energie. Dit wel met een bepaald terug levermaximum. Maar over dit maximum hoeven huisgezinnen zich geen zorgen om te maken. De afmetingen van je dak is immers beperkt waardoor je niet enorm veel elektriciteit zal terugleveren. Lees het uitgebreide artikel over geld terugverdienen en salderen met zonnepanelen.
Service accu
Een accu die gebruikt wordt voor de energievoorziening van apparaten en meestal aangesloten op een 12V naar 220V omvormer. Deze term is gebruikelijk op een boot, camper en soms een caravan. Naast de service accu is dan meestal ook een startaccu aanwezig om de motor te starten. Deze twee type accu's zijn bewust gescheiden. Dat komt omdat ze over totaal andere eigenschappen moeten beschikken.
Een startaccu moet heel kort maar wel heel veel energie kunnen leveren. Wanneer deze langdurig een beetje energie levert is dat funest voor de levensduur. Bij de service accu is het precies andersom. Deze moet (relatief) weinig stroom leveren maar voor een (relatief) zeer lange tijd. Heel veel stroom leveren voor een korte tijd is niet zijn "ding". De structuur / opbouw van een service- en startaccu zijn, vanwege de eigenschappen die ze moeten bezitten, totaal anders.
Daarnaast heeft een service accu doorgaans een veel grotere capaciteit (uitgedrukt in Ah) dan een startaccu. Daarnaast, mocht je service accu totaal leeg zijn (dat heel vreemd is want moderne omvormers hebben een beveiliging hiervoor) kan je ten minste wel je motor starten met de startaccu. In noodgevallen kan je overwegen om de service accu te gebruiken als startaccu. Dat is beter dan dat je de startaccu gebruikt als service accu.
SOC - State Of Charge
Letterlijk: de ladingstoestand van de accu. Dit is de technische term die gebruikt wordt om de lading van de accu uit te drukken. Bij een volledig geladen accu is de SOC 100%.
Sulfatering
Sulfatering is het proces in een accu waarbij op de loodplaten zich kristallen vormen van loodsulfaat. Deze kristallen zitten vast op de loodplaat en schermen deze af van het accuzuur. De effectieve oppervlakte van de loodplaat neemt hierdoor af en daarmee de accucapaciteit. Wanneer dit proces doorzet zal de eigenaar dit merken doordat de accu "niet meer goed opgeladen kan worden". Van de oorspronkelijke accucapaciteit blijft steeds minder capaciteit over. Uiteindelijk zal de accu praktisch onbruikbaar worden en moet deze vervangen worden. Sulfatering kan voor het grootste deel voorkomen worden door de accu op de juiste manier te laden en geladen te houden. Een goede acculader, geschikt voor de gebruikte type accu, is daarom zo noodzakelijk. Maar let op: niet alleen goed laden, maar ook geladen houden is van belang.
UPS
UPS is een Engelse afkorting voor Uninterruptible Power Supply. In Nederland spreken we van een "noodstroomvoorziening". Hier is een uitgebreid verslag te lezen van een noodstroomvoorziening op basis van normale zonnepanelen.
VLRA
VLRA is een afkorting van valve-regulated lead–acid battery. In Nederland noemen we dit een "onderhoudsvrije accu". Een onderhoudsvrije accu is een accu, die in tegenstelling tot de "ouderwetse auto accu", niet bijgevuld hoeft te worden met gedistilleerd water. Sterker nog, de accu is hermetisch gesloten, bijvullen is zelfs onmogelijk. De AGM en gel accu zijn twee bekende voorbeelden van onderhoudsvrije accu's die mede door deze eigenschap vaak wordt gebruikt in combinatie met 220V omvormers.
Walstroom
De elektriciteitsaansluiting die geboden op sommige plaatsen op de wal wordt aan schepen voor hun elektriciteitsvoorziening. Deze walstroomvoorzieningen zijn tegenwoordig sterk uitgebreid sinds een wettelijk verbod bestaat op het gebruik van een generator/aggregaat voor elektriciteitsproductie indien je aangemeerd ligt.
Zelfontlading
Een zal, ook al gebruik je hem niet, toch vanuit zichzelf langzaam leeglopen. Dat is niet leuk maar is een gegeven. Afhankelijk van het type accu is deze zelfontlading groot of juist klein. Een standaard auto-startaccu staat bekend dat hij een grote zelfontlading heeft. Een AGM accu daarentegen heeft een hele kleine zelfontlading. Een gel accu heeft ook een lage zelfontlading maar toch iets meer dan een AGM accu. Een AGM accu kan je dus wat langer opslaan zonder tussentijds op te laden. De zelfontlading is vooral van belang als je een accu voor een langere tijd niet gebruikt. Als je hem in die opslagperiode niet tussentijds oplaad kan dit grote gevolgen hebben voor de levensduur van de accu. Vooral als het in de opslagruimte koud is. Slecht geladen accu's en lage temperaturen is een combinatie waar accu's een nachtmerrie van krijgen.
Foutje of aanvulling? Stuur ons een reactie